50 năm công tác kế hoạch hóa gia đình: Quyền con người cơ bản giúp phát triển bền vững

Ngày Dân số Thế giới năm 2018 mong muốn đẩy mạnh các hoạt động nhằm đảm bảo và tăng cường tiếp cận toàn dân tới các dịch vụ kế hoạch hoá gia đình ở Việt Nam và trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương

HÀ NỘI, VIỆT NAM, 11/7/2018 - Nhân ngày Dân số Thế giới 2018, Lãnh đạo Bộ Y tế, Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) khu vực châu Á và Thái Bình Dương và UNFPA tại Việt Nam đã tái khẳng định sự cam kết và tiếp tục hỗ trợ để đạt được tiếp cận phổ cập các dịch vụ Kế Hoạch Hóa Gia Đình (KHHGĐ) nhằm đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau.

Lễ mít tinh kỷ niệm ngày Dân số Thế giới khu vực Châu Á – Thái Bình Dương năm nay được tổ chức tại Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam, Hà Nội, cùng với sự có mặt của hàng trăm thanh niên Việt Nam. Kế hoạch hóa gia đình là một vấn đề liên quan mật thiết tới thanh niên vì họ đang bước vào giai đoạn trưởng thành và rất nhiều người trọng số họ chẳng bao lâu nữa sẽ kết hôn và sinh con.

Tại Lễ mít tinh, Lãnh đạo Tổng cục Dân số và Kế Hoạch Hóa Gia Đình (DS-KHHGĐ), Bộ Y tế; Văn phòng UNFPA khu vực Châu Á Thái Bình Dương; văn phòng UNFPA tại Việt Nam; Liên đoàn Kế hoạch hóa gia đình quốc tế (IPPF); đại diện thanh niên Việt Nam và Hoa hậu hoàn vũ Việt Nam 2017 H' Hen Niê đã chia sẻ và thảo luận về những thành tựu về KHHGĐ đã đạt được trong thời gian qua, cũng như các thách thức trong công tác tuyên truyền vận động và cung cấp các thông tin về dịch vụ chăm sóc Sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục (SKSS/SKTD) tại Việt Nam và trong khu vực Châu Á- Thái Bình Dương.

Năm 2018 kỷ niệm 50 năm Hội nghị Quốc tế về Quyền con người được tổ chức vào năm 1968. Tại hội nghị này, lần đầu tiên KHHGĐ được công nhận và khẳng định là một trong những quyền cơ bản của con người trên phạm vi toàn cầu. Tuyên bố Tehran nêu rõ "Cha mẹ có quyền quyết định một cách có trách nhiệm số con và khoảng cách giữa các lần sinh con."

Điều này tiếp tục được ghi nhận trong Chương trình Hành động của  Hội nghị Quốc tế về Dân số và Phát triển (ICPD) được tổ chức vào năm 1994. Chương trình Hành động này chính là cơ sở để UNFPA thiết kế và thực hiện phần lớn các hoạt động của mình tại khu vực Châu Á-Thái Bình Dương và trên toàn thế giới.

Chúng ta có thể đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững trên toàn thế giới hay không sẽ phụ thuộc đáng kể vào việc chúng ta thực hiện các quyền và cung cấp dịch vụ chăm sóc SKSS/SKTD cho phụ nữ, thanh niên và vị thành niên như thế nào. Giải quyết các nhu cầu chưa được đáp ứng về KHHGĐ chính là sự đầu tư thích hợp nhất mang lại hiệu quả cao nhất với chi phí thấp nhất mà các quốc gia nên cân nhắc thực hiện.

Ông Bjorn Andersson, Giám đốc khu vực UNFPA của khu vực Châu Á Thái Bình Dương đã nhận định: “Lần đầu tiên trong lịch sử, số phụ nữ và trẻ em gái vị thành niên sinh sống tại các quốc gia đang phát triển hiện đang sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại lên tới gần 700 triệu người. Các biện pháp tránh thai hiện đại là phương tiện tốt nhất giúp họ thực hiện quyền được tự đưa ra quyết định về số con và khoảng cách giữa các lần sinh con mà họ mong muốn”.

“Chúng ta đã chứng kiến rất nhiều thành tựu ấn tượng trong việc thực hiện các quyền và trong chăm sóc SKSS/SKTD tại Việt Nam nói riêng và khu vực châu Á và Thái Bình Dương nói chung. Tuy nhiên, hiện nay hơn 140 triệu phụ nữ tại khu vực này vẫn chưa được đáp ứng nhu cầu về KHHGĐ, đặc biệt ở khu vực Nam Á có hơn 70 triệu người vẫn chưa được đáp ứng các nhu cầu đó”.

Kế hoạch hóa gia đình ở Việt Nam

Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong việc đảm bảo tiếp cận với các dịch vụ KHHGĐ. Việc đầu tư liên tục đã giúp Việt Nam đảm bảo sự sẵn có của các phương tiện tránh thai, các dịch vụ và các thông tin về KHHGĐ cho người dân trên toàn quốc. Chính vì vậy, tỷ lệ sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại đã tăng từ 37% vào năm 1988 lên 67% vào năm 2016.

Tỷ lệ tử vong mẹ trên toàn quốc đã giảm đáng kể từ 233/100.000 ca sinh sống trong những năm 1990 xuống còn 58/100.000 ca sinh sống vào năm 2016. Tổng tỷ suất sinh đã giảm hơn một nửa, từ mức trung bình 5 con/cặp vợ chồng tại thời điểm những năm 1970 xuống mức sinh thay thế 2.09 vào năm 2006.

Phát biểu tại Lễ mít tinh, Thứ Trưởng Bộ Y tế Phạm Lê Tuấn nhấn mạnh: "Các kết quả công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình đạt được đó góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, nhất là đóng góp vào công cuộc xóa đói, giảm nghèo, bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, thực hiện thành công các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và cải thiện đời sống nhân dân. Đầu tư vào các chương trình dân số - kế hoạch hóa gia đình đã tiết kiệm các khoản chi cho các dịch vụ xã hội và tăng GDP bình quân đầu người khoảng 2%/năm, góp phần quan trọng vào công cuộc xóa đói, giảm nghèo của đất nước.”

Tuy nhiên, hiện vẫn còn nhiều thách thức trong công tác KHHGĐ. Nhu cầu về các biện pháp tránh thai hiện đại trong nhóm dân số trẻ chưa kết hôn hiện vẫn đang ở mức cao.  Vẫn còn nhiều khoảng trống trong công tác cung cấp thông tin và dịch vụ chăm sóc SKSS/SKTD cho thanh niên và vị thành niên, bao gồm chương trình giáo dục giới tính toàn diện và có chất lượng.

Xóa bỏ những khoảng trống nói trên để có thể mang lại lợi ích cho mọi người dân đặc biệt là cho đồng bào dân tộc thiểu số và đồng bào hiện đang sinh sống tại các vùng sâu vùng xa sẽ giúp chúng ta phát huy được hết tiềm năng của họ. Đầu tư vào chăm sóc sức khỏe và phát triển cho thanh niên và vị thành niên sẽ giúp quốc gia gặt hái được nhiều lợi ích kinh tế xã hội to lớn và lâu dài.

Khía cạnh Giới và Kinh tế của KHHGĐ

Bà Ingrid Fitzgerald, Cố vấn về Giới và Nhân quyền của văn phòng UNFPA tại khu vực Châu Á-Thái Bình Dương đã phát biểu: "Bình đẳng giới đóng vai trò quan trọng trong công tác KHHGĐ. Tiếp cận các thông tin và dịch vụ KHHGĐ, và quyền lựa chọn thời điểm sinh con và khoảng cách giữa các lần sinh chính là chìa khóa để đạt được quyền của phụ nữ”.

“Đảm bảo phụ nữ có quyền quyết định có kết hôn hay không, khi nào kết hôn và khi nào thì có con là nền tảng để đạt được quyền sinh sản và tình dục, cũng như sự thành công của chương trình KHHGĐ. Khi mà quyền được lựa chọn của phụ nữ không được thực hiện, thực tế là còn nhiều nơi trong khu vực xảy ra vấn đề này, sẽ cản trở phụ nữ và trẻ em gái đạt được các tiềm năng của mình, tiếp cận các cơ hội giáo dục và việc làm và tham gia một cách tích cực vào các hoạt động xã hội và phát triển kinh tế. Điều này không chỉ ảnh hưởng tới cá nhân người phụ nữ, mà còn tới cả gia đình và cộng đồng. Bình đẳng giới một cách thật sự sẽ không thể đạt được nếu chúng ta không thực hiện đầy đủ các quyền sinh sản và tình dục của phụ nữ”.

Khía cạnh kinh tế của KHHGĐ cũng là một vấn đề quan trọng. Đầu tư một cách có chiến lược cho KHHGĐ mang lại thịnh vượng cho nhiều quốc gia trong một nửa thập kỷ qua.

Ông Anderson Stanciole, Cố vấn Kinh tế Y tế của văn phòng UNFPA khu vực Châu Á-Thái Bình Dương chia sẻ: “Chúng tôi nhận thấy các tổ chức tư nhân ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, ví dụ như ngành may mặc và các chuỗi cung ứng hiện nay đã nhận ra tầm quan trọng của việc cung cấp thông tin và dịch vụ KHHGĐ cho nhân viên của mình, đặc biệt là nhân viên nữ nhằm tạo các điều kiện giúp họ cân bằng tốt hơn giữa sự nghiệp và nâng cao thu nhập với các vấn đề về cuộc sống gia đình theo một các thức tối ưu nhất. Chúng tôi đã xây dựng một công cụ đánh giá lợi ích của việc đầu tư vào KHHGĐ và kết quả áp dụng công cụ đánh giá này tại Phi-líp-pin đã cho thấy điều này. Chúng tôi hy vọng các quốc gia  khác trong khu vực cũng sẽ thực hiện và áp dụng theo công cụ này”.

Ông Bjorn Andersson, Giám đốc văn phòng khu vực Châu Á Thái Bình Dương của UNFPA cũng nói thêm: “Rõ ràng việc cung cấp các dịch vụ KHHGĐ tự nguyện, bao gồm thông tin, tư vấn và cung cấp các phương tiện tránh thai chính là một trong những biện pháp can thiệp y tế công cộng mang lại hiệu quả nhất với chi phí thấp nhất. Công tác này sẽ mang lại những lợi ích trực tiếp trong việc giảm đáng kể tỷ lệ tử vong và bệnh tật ở người mẹ đồng thời góp phần đảm bảo rằng mỗi cá nhân, cộng đồng và quốc gia có thể tự tạo ra những lợi ích tốt nhất cho chính mình”.

UNFPA cam kết sẽ tiếp tục công tác hỗ trợ các chính phủ và nhân dân khu vực Châu Á và Thái Bình Dương trong đó có Việt Nam nhằm đảm bảo rằng mọi người dân đều có thể được tiếp cận phổ cập tới các dịch vụ chăm sóc sức khỏe trong đó bao gồm các dịch vụ chăm sóc SKSS/SKTD.

Trong bài phát biểu của mình tại sự kiện, bà Astrid Bant, trưởng Đại diện của Văn phòng UNFPA tại Việt Nam đã kết luận: “Bằng việc cùng chung tay góp sức, chúng ta sẽ tạo dựng được một tương lai mà trong đó KHÔNG có tử vong mẹ, KHÔNG có nhu cầu chưa được đáp ứng về Kế hoạch hóa gia đình, KHÔNG có bạo lực và các hành vi gây hại cho phụ nữ và trẻ em gái. Chúng ta sẽ cùng nhau biến những ước mơ và hy vọng thành sự thực đối với khu vực châu Á và Thái Bình Dương nói chung và Việt Nam nói riêng. Chúng ta sẽ cùng chung tay xây dựng nên một tương lai mà trong đó tuyệt đối không có bất kỳ người dân nào bị bỏ lại phía sau”.