Nhằm mang đến cái nhìn rõ nét hơn về vấn đề này, The Hanoi Times trân trọng giới thiệu quan điểm của ông Matt Jackson, Trưởng Đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam.
Các chính sách bảo trợ xã hội của Việt Nam và vai trò của Quốc hội đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy trợ giúp xã hội toàn diện cho tất cả mọi người.
Các chính sách và chương trình bảo trợ xã hội là nền tảng giúp cá nhân và cộng đồng ứng phó với rủi ro và giảm nghèo. Bảo trợ xã hội mang lại sự an tâm, hỗ trợ gia đình đáp ứng những nhu cầu thiết yếu trong thời điểm khó khăn thông qua các công cụ như trợ cấp tiền mặt, cơ hội việc làm hoặc các chương trình giảm nghèo. Những biện pháp này giúp xây dựng mạng lưới an toàn, tăng cường khả năng chống chịu, công bằng và cơ hội cho mọi người dân.
Việt Nam đã đạt được những bước tiến vượt bậc trong việc xây dựng hệ thống bảo trợ xã hội toàn diện, theo vòng đời và mang tính chuyển đổi về giới, đặc biệt hỗ trợ các nhóm dễ bị tổn thương như người cao tuổi, phụ nữ, trẻ em và người khuyết tật. Những nỗ lực này đã góp phần quan trọng vào việc thực hiện các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc (SDGs) và giảm tỷ lệ nghèo đói quốc gia từ 21% vào năm 2010 xuống còn 5% vào năm 2020.
Cùng lúc, Việt Nam đang trải qua những thay đổi nhân khẩu học làm thay đổi cấu trúc gia đình và cộng đồng. Khi tôi đến Việt Nam nhậm chức Trưởng Đại diện UNFPA cách đây hơn một năm, tôi đã rất ấn tượng bởi sức sống và năng lượng của thế hệ trẻ cũng như sự cần cù và hạnh phúc của thế hệ người cao tuổi. Việt Nam hiện có tỷ lệ thanh thiếu niên cao nhất từ trước đến nay: 21% dân số nằm trong độ tuổi từ 10 đến 24; đồng thời cũng đang bước vào giai đoạn già hóa dân số nhanh chóng.
Già hóa dân số là một thành tựu của phát triển và cải thiện trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Dữ liệu chính xác trong lĩnh vực này giúp chính phủ chuẩn bị tốt hơn trước những thay đổi về cơ cấu dân số, như tỷ lệ người cao tuổi gia tăng và nhu cầu hỗ trợ, chăm sóc mà họ có thể cần, cũng như những cơ hội mà họ có thể đóng góp cho nền kinh tế địa phương.
Những thay đổi nhân khẩu học này không phải là đặc thù của riêng Việt Nam, nhưng mỗi quốc gia cần xác định hướng đi riêng và cách thức hệ thống bảo trợ xã hội hỗ trợ những nhóm dễ bị tổn thương nhất. Việc bảo đảm phẩm giá và hạnh phúc cho người dân chính là nơi chính sách, pháp luật và hướng dẫn phát huy vai trò.
UNFPA đang phối hợp chặt chẽ với Quốc hội và Chính phủ Việt Nam để ứng phó với những thay đổi dân số, giải quyết bất bình đẳng và bảo đảm bảo trợ xã hội thông qua việc thúc đẩy bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân và vận động tăng cường trợ giúp xã hội cho người cao tuổi.
Thông qua việc thúc đẩy cách tiếp cận tích hợp và theo vòng đời, cũng như tạo điều kiện tiếp cận các dịch vụ thiết yếu và trợ giúp xã hội đầy đủ cho các nhóm dễ bị tổn thương, Việt Nam đang xây dựng một hệ thống bảo trợ xã hội bền vững và bao trùm, bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau.
Quốc hội giữ vai trò then chốt trong việc định hình hệ thống bảo trợ xã hội của Việt Nam. Là cơ quan lập pháp cao nhất của đất nước, Quốc hội có trách nhiệm ban hành pháp luật, giám sát hoạt động của Chính phủ, quyết định ngân sách và bảo đảm rằng hệ thống bảo trợ xã hội toàn diện và phù hợp với các ưu tiên quốc gia.
Một số ví dụ tiêu biểu về vai trò của Quốc hội trong lĩnh vực này bao gồm việc triển khai nhanh chóng tiêm vắc-xin Covid-19 trong đại dịch và thông qua hai gói hỗ trợ an sinh xã hội nhằm hỗ trợ các nhóm dễ bị tổn thương, đặc biệt là người cao tuổi và người thất nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch.
Từ năm 2015, Việt Nam đã áp dụng phương pháp đo lường nghèo đa chiều và cập nhật vào năm 2021, giúp thêm 10 triệu người đủ điều kiện tiếp cận các chính sách và chương trình hỗ trợ nghèo đa chiều của Chính phủ. Việc này đã hỗ trợ hàng triệu hộ gia đình dễ bị tổn thương bị đẩy vào tình trạng nghèo đói trong thời kỳ đại dịch.
Bên cạnh đó, việc Quốc hội thông qua Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã bảo đảm một hệ thống bảo trợ xã hội toàn diện, theo vòng đời và mang tính chuyển đổi về giới tại Việt Nam. Luật sửa đổi bao gồm các biện pháp như giảm độ tuổi được hưởng lương hưu xã hội, cải thiện chế độ thai sản trong hệ thống bảo hiểm xã hội tự nguyện, và bổ sung trợ cấp ốm đau cho một số nhóm đối tượng dễ bị tổn thương hoặc bị gạt ra ngoài lề xã hội.
UNFPA vinh dự được tham gia vào tiến trình chiến lược này thông qua việc cung cấp bằng chứng và thúc đẩy hợp tác Nam – Nam và trao đổi kiến thức giữa Quốc hội Việt Nam với Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU), cũng như với các quốc gia trong khu vực về các biện pháp chính sách nhằm ứng phó với những thay đổi nhân khẩu học nhanh chóng.
Dữ liệu và bằng chứng được phân tách theo giới tính, độ tuổi và tình trạng dân tộc là yếu tố then chốt để thiết kế các hệ thống bảo trợ xã hội. UNFPA cam kết hợp tác với Tổng cục Thống kê và các đối tác Chính phủ nhằm sản xuất dữ liệu phân tách và bảo đảm rằng dữ liệu được phổ biến tới các ủy ban và cơ quan của Quốc hội để phục vụ công tác ra quyết định.
Thông qua sự hợp tác và đối tác, chúng ta có thể bảo đảm rằng hệ thống bảo trợ xã hội của Việt Nam mạnh mẽ và phản ứng linh hoạt với nhu cầu riêng biệt của mọi người dân.
- Matt Jackson, Trưởng Đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam -
