Kính thưa Ông Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế;
Kính thưa bà Vũ Thu Hà, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Thành phố Hà Nội;
Kính thưa các đại biểu từ các bộ, ngành và cơ quan, cũng như các sở ngành địa phương;
Thưa các đồng nghiệp từ các cơ quan Liên Hợp Quốc và các tổ chức quốc tế;
Thưa đại diện các cơ quan báo chí trong nước.

Thưa các vị khách quý,

Tôi rất vui mừng được cùng quý vị tham dự lễ kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam cũng như phát động Tháng Hành động Quốc gia về Dân số. Đây là dịp để chúng ta cùng nhau tôn vinh những kết quả đã đạt được, đồng thời cam kết tăng cường nỗ lực để xây dựng một tương lai bền vững cho tất cả mọi người, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Chúng ta đều biết, bất bình đẳng tồn tại ở mọi nơi và mọi quốc gia. Nhiệm vụ của chúng ta là cùng nhau nỗ lực hướng tới bình đẳng, công bằng và hòa nhập cho những nhóm bị thiệt thòi hoặc có nguy cơ bị bỏ lại phía sau. Việt Nam đã và đang nỗ lực hết sức mình để thu hẹp khoảng cách về kinh tế - xã hội giữa các vùng miền và các nhóm dân cư. Chính vì vậy chúng ta đã đạt được những kết quả vượt bậc. Người dân Việt Nam sống thọ hơn, phản ánh sự phát triển chung của đất nước. Trong hai thập kỷ qua, Việt Nam đã đạt được tiến bộ lớn trong lĩnh vực sức khỏe bà mẹ, giảm tỷ lệ tử vong mẹ 75%, từ 165 ca tử vong trên 100.000 trẻ sinh ra sống vào năm 2000 xuống còn 46 ca vào năm 2022. Thành tựu này vượt xa mức giảm toàn cầu là 34% trong cùng kỳ. Hơn nữa, hiện nay hơn 60% phụ nữ trong độ tuổi 15-49 sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại, cho thấy những tiến bộ trong công tác kế hoạch hóa gia đình và sức khỏe sinh sản.

Tuy nhiên, mặc dù đạt được những thành tựu đáng kể, tình trạng bất bình đẳng vẫn đang tồn tại. Cụ thể, tỷ lệ tử vong mẹ ở các vùng dân tộc thiểu số và vùng sâu vùng xa vẫn cao gấp ba đến bốn lần so với mức trung bình toàn quốc. Nhu cầu chưa được đáp ứng về các biện pháp tránh thai hiện đại ở thanh niên chưa kết hôn là 40%, cao gấp bốn lần so với các cặp vợ chồng đã kết hôn. Vấn đề lựa chọn giới tính thai nhi gây mất cân bằng giới tinh khi sinh (GBSS) vẫn tiếp tục là thách thức, với tỷ lệ giới tính khi sinh là 111,5 bé trai trên 100 bé gái vào năm 2019, cao hơn nhiều so với tỷ lệ bình thường là khoảng 105. Tình trạng mất cân bằng giới tình khi sinh này dẫn đến khoảng 46.000 bé gái "mất tích" mỗi năm. Dự báo cho thấy năm 2034, Việt Nam có thể đối mặt với tình trạng dư thừa khoảng 1,5 triệu nam giới trong độ tuổi 15 - 49, con số này có thể lên đến gần 2,5 triệu vào năm 2059 nếu vấn đề này không được quan tâm.

Ngoài những con số nêu trên, tư tưởng trọng nam hơn nữ còn làm trầm trọng thêm tình trạng bạo lực khiến phụ nữ dễ bị kỳ thị. Xét trên bình diện xã hội, điều đó có thể gây ra hiện tượng "hôn nhân cưỡng ép", làm gia tăng nguy cơ bị mua bán người hoặc kết hôn trẻ em. Giải quyết những hành vi có hại này đòi hỏi chúng ta phải hành động khẩn cấp và cần nỗ lực chung để xóa bỏ những chuẩn mực giới đang gây nhiều hệ lụy cho xã hội.

Đặc biệt, chúng ta hiện đang có gần 23% dân số Việt Nam dưới 15 tuổi và 21% dân số trong độ tuổi từ 15-24. Đây là một lực lượng trẻ năng động được xem là “lợi tức nhân khẩu học" đó là lực lượng tràn đầy nhiệt huyết, sáng tạo và tiềm năng để thúc đẩy sự phát triển của Việt Nam.

Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức. Thanh niên vẫn đang gặp phải những rào cản trong việc tiếp cận giáo dục chất lượng, chăm sóc sức khỏe và bảo vệ khỏi bạo lực trên môi trường mạng — hay còn gọi là bạo lực giới có sự trợ giúp của công nghệ. Nếu được trao quyền thông qua các chính sách hỗ trợ, các chương trình hòa nhập và cơ hội tham gia vào các quá trình ra quyết định, thanh niên có thể đóng vai trò quan trọng trong việc định hình một tương lai tươi sáng cho Việt Nam. Đầu tư vào giáo dục và sức khỏe của thanh niên không phải là một lựa chọn — mà là một điều kiện tiên quyết để đảm bảo thanh niên phát triển và họ có khả năng tiên phong dẫn dắt sự phát triển của đất nước.

Việt Nam hiện đang ở trong thời kỳ "Dân số vâng”, có nghĩa là một người phụ thuộc được hai người trong độ tuổi lao động hỗ trợ. Tuy nhiên, tình hình này đang dần thay đổi, khi Việt Nam được dự báo sẽ trở thành quốc gia có dân số già vào năm 2036, với 20% dân số trên 60 tuổi. Mức sinh cũng đang có sự thay đổi theo hướng dưới mức thay thế.

Những thay đổi dân số này có những tác động phức tạp, nhưng nếu không được chú ý đúng mức, các phản ứng có thể dễ bị chi phối bởi sự lo âu sợ hãi. Chính vì vậy, để chuẩn bị cho tương lai, nhất là trong bối cảnh già hóa đòi hỏi các chính sách phải đầu tư vào con người, nâng cao sự tham gia của lực lượng lao động — đặc biệt là phụ nữ và người cao tuổi, nâng cao năng suất lao động và đầu tư vào sức khỏe và giáo dục. Cũng cần phải giải quyết vấn đề già hóa dân số bằng cách hỗ trợ người cao tuổi tiếp tục phát huy vai trò và đóng góp tích cực cho xã hội; và đảm bảo quyền tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cho tất cả mọi người.

UNFPA hợp tác chặt chẽ với Chính phủ Việt Nam để thực hiện chương trình nghị sự ICPD và đạt được các mục tiêu “Ba Không -3 zero”, gồm “không để các trường hợp tử vong mẹ xảy ra bởi các nguyên nhân có thể phòng ngừa, không có trường hợp nào chưa được đáp ứng nhu cầu về kế hoạch hóa gia đình, và không có bạo lực giới và các hành vi gây hại khác đối với phụ nữ và trẻ em gái vào năm 2030."

Chúng tôi cam kết tiếp tục hỗ trợ các ưu tiên về dân số và phát triển của Việt Nam, từ việc cải thiện việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản chất lượng cho đến việc giải quyết vấn đề trọng nam hơn nữ và mất cân bằng giới tính khi sinh. Chúng tôi cam kết thức đẩy việc thu thập và sử dụng dữ liệu dân số đáng tin cậy để làm cơ sở cho việc xây dựng các chính sách và chương trình dựa trên bằng chứng, giúp tận dụng các cơ hội từ quá trình thay đổi nhân khẩu học ở Việt Nam.

Hôm nay, nhân kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam 2024, chúng ta hãy cùng nhau tái khẳng định cam kết thức đẩy bình đẳng, hòa nhập và phát triển tiềm năng của mỗi cá nhân. Cùng nhau, chúng ta có thể tạo ra một tương lai không ai bị bỏ lại phía sau, nơi các chuẩn mực giới được xây dựng trên nền tảng công bằng và nơi thanh niên, phụ nữ và người cao tuổi của Việt Nam được trao quyền để phát triển.

UNFPA luôn sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam trong hành trình phát triển bền vững, thông qua tận dụng dữ liệu dân số, phát triển các quan hệ đối tác và xây dựng sức bền trong một thế giới thay đổi nhanh chóng.

Xin cảm ơn và chúc quý vị có một lễ kỷ niệm Ngày Dân số thành công!